Τετάρτη 20 Ιουνίου 2007

Γιώργος Γλυκοφρύδης



Το τείχος και το ταξίδι

Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2006, σελ. 545

Πώς προσεγγίζει ένας μυθιστοριογράφος την Ιστορία η οποία αποτελεί αντικείμενο της επιστήμης; Η λογοτεχνία εξετάζει τις περιπέτειες των ανθρώπων και των αισθημάτων. Ακόμα και όταν αναφέρεται σε ιστορικές περιόδους, εξερευνά την ανθρώπινη ύπαρξη μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο. Και αυτό κάνει ο Γιώργος Γλυκοφρύδης στο ενδιαφέρον, για πρωτοεμφανιζόμενο πεζογράφο μυθιστόρημά του, τόσο από την άποψη της πλοκής όσο και της αφηγηματικής δομής, καθώς ειδολογικά ενσωματώνει ποικίλους τρόπους από την περιπέτεια και την ερωτική ιστορία μέχρι το θρίλερ.

Πρόκειται κυρίως για μια ερωτική ιστορία, στην οποία ο πρωταγωνιστής παραμένει διχασμένος ανάμεσα σε δυο γυναίκες. Όταν το 1965, τα πρώτα χρόνια του τείχους, μια οικογένεια θα αποδράσει στο Δυτικό Βερολίνο η μικρή Στέλλα θα εγκλωβιστεί στην ανατολική πλευρά. Είκοσι ένα χρόνια μετά, το 1986, μια φοιτητική παρέα σχεδιάζει στο Δυτικό Βερολίνο τη φυγάδευσή της, την οποία θα υλοποιήσει με επιτυχία ο Νίκος Ανεμογιάννης.

Η Ιστορία εγγράφεται στο κείμενο όχι με έναν επικό τρόπο, ούτε με ιδεολογικές προθέσεις και υπόρρητα κοινωνικά σχέδια ή με βολικές βεβαιότητες και έτοιμα ερμηνευτικά σχήματα, αλλά από μία παρακαμπτήριο και πιο ενδιαφέρουσα οδό με όχημα την ατομική ιστορία. Η περιπέτεια της Στέλλας Εντελστάιν και της οικογένειά της θα μπορούσε να είναι μία από τις πολλές των πραγματικών θυμάτων. Από τον νεαρό Γκύντερ Λίφτιν, τον πρώτο που δέχτηκε τις θανάσιμες βολές τον Αύγουστο του 1961, έως τον Κρις Γκέφροϋ τον Φεβουάριο του 1989. Το τείχος ως σύμβολο του διχασμού δεν χωρίζει μόνο το Βερολίνο, την Ανατολή και τη Δύση. Αφήνει, επί πλέον, βαθιά τα τραύματα του στον ψυχισμό των πρόσωπων. Η Ιστορία γίνεται το καύσιμο για να παραχθεί μια ανθρώπινη αλήθεια, η οποία μέσω της αφήγησης μετουσιώνεται σε αναζήτηση της ταυτότητας από τη Στέλλα, σε παράνοια για τον Πήτερ -τον αδερφό της- σε βαθύ διχασμό του κεντρικού ήρωα ο οποίος παλινδρομεί ανάμεσα σε δυο γυναίκες και δυο κόσμους.

Ο τόπος είναι, επίσης, μια άλλη σημαντική παράμετρος. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα έξι από τα δέκα κεφάλαια του «Επιβάτη», επιγράφονται με πόλεις ή τοπωνύμια όπου εξακτινώνεται η μυθιστορηματική δράση. Wannsee, Checkpoint Charlie, Tucson, Firenze, Αθήνα, Berlin. Μια φυσική και συμβολική γεωγραφία, άλλοτε αμέριμνη και ερωτική, όπως η Φλωρεντία, κι άλλοτε πολύ πυκνή και δραματική όπως το Checkpoint Charlie

Οι δυο θεμελιακές έννοιες του βιβλίου είναι το τείχος και ταξίδι. Το τείχος είναι η μετωνυμία της Ιστορίας που συμπυκνώνει όλη τη βιαιότητά της. Ο περιορισμός και η απαγόρευση. Ένα όριο που υψώνεται φυσικά και συμβολικά. Απέναντι στο τείχος αντιπαραβάλλεται η έννοια του ταξιδιού. Δεν είναι όμως ένας απλός κοσμοπολιτισμός αλλά η γοητεία της περιπλάνησης, οι εξωτερικές και εσωτερικές περιπέτειες, αυτό που δίνει νόημα στην έννοια της ελεύθερης βούλησης, δηλαδή την ίδια την ελευθερία, στοιχείο ολοκλήρωσης, καθώς μέσα από τη συνάντηση με τον Άλλο γνωρίζεις τελικά τον εαυτό σου.

Στο βιβλίο είναι εμφανής η κινηματογραφική οπτική της γραφής, όπως επίσης, η ικανότητα της αφήγησης και της περιγραφής, ο χειρισμός του χρόνου με τα πολλαπλά επίπεδα. Όμως, όταν η ερωτική ιστορία μετατρέπεται σε θρίλερ, οι αλλαγές υπερβαίνουν τον ορίζοντα των προσδοκιών του αναγνώστη. Η μεταλλαγή του χαρακτήρα του Πήτερ σε παρανοϊκό ξενίζει γιατί γίνεται χωρίς να προοικονομείται δραματουργικά, ώστε να διακινδυνεύεται η ισορροπία του κειμένου. Μια καλύτερη μυθιστορηματική οικονομία, η οποία θα μπορούσε να τιθασεύσει όλο το υλικό, θα επέτρεπε αυτές τις αφηγηματολογικές και υφολογικές εναλλαγές να αναγνωσθούν και σε έναν μεταμοντέρνο ορίζοντα. Χρήσιμη, επίσης, θα ήταν μια μεγαλύτερη ανάπτυξη των κινήτρων και της εσωτερικότητας των ηρώων.

Από τους χαρακτήρες εκείνος που φαίνεται να αλλάζει και, τελικά, να ολοκληρώνεται είναι ο Νίκος. Το Βερολίνο στο οποίο επιστρέφει στο τέλος, ελεύθερος από όλα τα δεσμά, είναι διαφορετικό. Είναι επιλογή και απόφαση ζωής. Χρειάστηκε να υπερβεί αρκετά εμπόδια και, κυρίως, ένα δεύτερο εσωτερικό τείχος, το οποίο τον χώριζε από τους άλλους. Όλες οι γυναίκες τον αγαπούσαν, αλλά μέχρι τότε είναι ένας επιβάτης - επιβήτωρ, τρένων, πόλεων, σωμάτων και ψυχών. Μόνο στο τέλος θα υπερβεί το εγώ του. Για πρώτη φορά στη ζωή του γίνεται ικανός να συμπάσχει όπως κάνει με τη Ειρήνη, αλλά και να αγαπήσει πραγματικά, να δοθεί και να παραδοθεί τελεσίδικα και οριστικά σε κάποιον άλλον, όπως κάνει με τη Στέλλα.

Παρά τις επιμέρους αδυναμίες ο «Επιβάτης» διαθέτει εκείνες τι αρετές, που προδιαγράφουν για τον Γιώργο Γλυκοφρύδη μια ενδιαφέρουσα πορεία στο λογοτεχνικό του ταξίδι.

ΑΥΓΗ 06.05.2007

Δεν υπάρχουν σχόλια: