Ένα μακρινό αστέρι
ΡΟΜΠΕΡΤΟ ΜΠΟΛΑΝΙΟ
"Τηλεφωνήματα"
Μετάφρ. Έφη Γιαννοπούλου
Εκδ. Άγρα, Αθήνα 2009, σ. 296
Ο πεζογράφος και ποιητής Ρομπέρτο Μπολάνιο, μια από τις εξέχουσες μορφές της ισπανόφωνης λογοτεχνίας, αποτελεί διακεκριμένη περίπτωση συγγραφέα ο οποίος, μέσα σε λίγα χρόνια, κατόρθωσε να επιβληθεί στον χώρο της παγκόσμιας πεζογραφίας προκαλώντας με τους τίτλους, τα βραβεία και τις κριτικές μια μεγάλη συζήτηση γύρω από το όνομά του. Το χιλίων σελίδων πολυβραβευμένο μυθιστόρημά του “2666”, -το opus magnum-, το οποίο αποπνέει τη σκοτεινιά και την αγωνία του μπροστά στον θάνατο, εκδόθηκε έναν χρόνο μετά το πρόωρο τέλος του.
Γεννημένος στη Χιλή (1953 –2003), εγγράφει στο έργο του την κληρονομιά της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας, αναγνωρίζοντας ως προγόνους του τον Μπόρχες και τον Κορτάσαρ. Η σύντομη φυλάκισή του από τη χούντα του Πινοσέτ, ήταν η αφετηρία ενός πλάνητα βίου. Μετερχόμενος τα συμπαθή επαγγέλματα του λαντζέρη, του νυχτοφύλακα, του σκουπιδιάρη και φλερτάροντας με το περιθώριο έζησε στο Μεξικό, στο Ελ Σαλαβδόρ, στη Γαλλία, για να καταλήξει εν τέλει στη Βαρκελώνη.
Τα δεκατέσσερα διηγήματα που απαρτίζουν «Τα τηλεφωνήματα» χωρίζονται σε τρεις ενότητες, η πρώτη από τις οποίες έχει ως θέμα τη μοίρα των ελασσόνων συγγραφέων. Οι ήρωές του, όπως ο Σενσίνι, είναι πένητες και περιθωριακοί διηγηματογράφοι που φυτοζωούν και καταστρώνουν στρατηγικές για την ανακάλυψη και κατάκτηση των λογοτεχνικών διαγωνισμών, που οργανώνουν οι επαρχιακοί δήμοι της Ισπανίας. Αποτυχημένοι ποιητές, όπως ο Ενρίκε Μαρτίν, εκδότης λαθρόβιου περιοδικού, με το τυφλό πείσμα να κατακτήσει τις κορυφές του Παρνασσού αλλά καταδικασμένου να μιμείται τους μεγάλους και να μένει για πάντα στις υπώρειές του. Η αυτοκτονική του μανία για την ποίηση θα τον οδηγήσει στην τρέλα και τον θάνατο. Η ιστορία του Λεπρένς που εκτυλίσσεται στη Γαλλία, αναδεικνύει όλη την παθολογία του λογοτεχνικού σιναφιού. Ο Ανρί Σιμόν Λεπρένς, συγγραφέας δεύτερης κατηγορίας που αποκτά υπόσταση από τις δημοσιεύσεις στα ξεχασμένα επαρχιακά περιοδικά, μυρίζει ολόκληρος αποτυχία. Κυκλοφορεί αποξενωμένος και ως διαφάνεια ανάμεσα στις λογοτεχνικές κάστες χωρισμένες «όλες κάτω από τη βαρυτική επιρροή των επτά θανάσιμων αμαρτημάτων», όπως λέει με χιούμορ ο Μπολάνιο.
Η διερεύνηση της λογοτεχνίας σε σχέση με την εξουσία αποτελεί μία από τις εμμονές του συγγραφέα και φαίνεται ότι αντανακλά τα βιώματά του από τις ταραγμένες εποχές του Αλλιέντε και του Πινοσέτ. Το μυθιστόρημα «Τελευταία νύχτα στη Χιλή» αλλά και το «Μακρινό Αστέρι», τα οποία έχουν εκδοθεί και στα ελληνικά, έχουν ως θέμα τη σχέση των λογοτεχνών με τον ολοκληρωτισμό, με κεντρικούς ήρωες ποιητές, κριτικούς της λογοτεχνίας, συνεργάτες της χούντας, αφιερωμένους στην αισθητική και τα υψηλά ιδανικά της τέχνης, όταν γύρω τους κάποιοι θανατώνονται, εξαφανίζονται ή βασανίζονται.
Οι επόμενες δυο ενότητες των «Τηλεφωνημάτων», που στεγάζονται κάτω από τους τίτλους «Ντετέκτιβ» και «Βίος της Ανν Μουρ» περιλαμβάνουν ιστορίες με αινιγματικούς και ανολοκλήρωτους χαρακτήρες, όπως είναι η «Κάμπια», ένας μυστηριώδης άντρας που κάθεται στα παγκάκια της Αλαμέδα. Ο Αρτούρο Μπελάνο –το alter ego του συγγραφέα-, ένας γοητευμένος νεαρός έφηβος, προσπαθεί να εξιχνιάσει το παρελθόν του που χάνεται σε ένα χωριό δολοφόνων. Στο διήγημα «Τζοάννα Σιλβέστρι» της τρίτης ενότητας παρακολουθούμε μια αντιστροφή. Η ομώνυμη ηρωίδα, πορνοστάρ σε ένα κινηματογράφο χωρίς συναισθήματα, άρρωστη πια, θυμάται τον Τζακ, τον μεγάλο έρωτα και συμπρωταγωνιστή της στις ταινίες, με νοσταλγία και άκρα τρυφερότητα.
Στο βιβλίο του ο συγγραφέας θίγει από διαφορετικές πλευρές τα θέματα της εξορίας και της περιπλάνησης, της βίας, της απελπισίας του έρωτα, της αγωνίας του λογοτέχνη, της απόγνωσης που διασχίζει τις αποστάσεις με τα τηλεφωνήματα. Όμως, η τέχνη του βρίσκεται στον τρόπο που τα προσεγγίζει. Οι ιστορίες του είναι ανάλαφρες, με χιούμορ και ύφος ανεπιτήδευτο, σαν να μην συμβαίνει τίποτε σημαντικό. Από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα αντιλαμβανόμαστε αργά, ότι εκτός πεδίου υπάρχει πάντα κάτι σκοτεινό και ανομολόγητο, το οποίο δίνει ένα άλλο νόημα στην ιστορία. Στο τέλος τα κρίσιμα πράγματα μένουν μετέωρα, ανοιχτά σε υποθέσεις και διαφορετικές αναγνώσεις. Στις περισσότερες ιστορίες του οι ήρωες παλεύουν να εξημερώσουν τον πόνο και να καταλάβουν το αίνιγμα της πραγματικότητας στην οποία ένα σκοτεινό πεπρωμένο τους έχει εγκλωβίσει.
Ο χιλιανός Ρομπέρτο Μπολάνιο, με την υποβλητική γραφή του, είναι ο τελευταίος, ίσως, κρίκος στην αλυσίδα των μεγάλων ονομάτων μιας δυναμικής λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας, δίπλα στα ονόματα του Μπόρχες, του Κορτάσαρ, του Μάρκες και του Φουέντες.
ΑΥΓΗ 15.11.2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου